Kleuren buiten de lijntjes: De waarde van kunst en cultuur in het gespecialiseerd onderwijs

Met Kleuren buiten de lijntjes, dat vorig jaar werd gepresenteerd tijdens de Inspiratiesessie Gespecialiseerd Onderwijs, brachten de Onderwijsspecialisten en Cultuur Oost het cultuuronderwijs beter in kaart. Hierbij werd vooral geluisterd naar de scholen.

‘Dit onderzoek helpt ons in kaart te brengen waar we nu in Gelderland staan en hoe we nog meer kunnen betekenen voor de scholen,’ zegt Joke, adviseur bij Cultuur Oost. Nico van de Onderwijsspecialisten vult aan: ‘Het was een echt interview-onderzoek. Onze onderzoekers hebben gesprekken gevoerd met mensen op alle niveaus: schooldirecteuren, ICC’ers, docenten en leerlingen op verschillende scholen.’

Een verrassende uitkomst van het onderzoek vond Nico de groeiende openheid binnen scholen voor externe kunstenaars en cultuurprofessionals. ‘Vroeger werd een kunstenaar in de klas als spannend ervaren. Nu worden zij steeds vaker met open armen ontvangen. Docenten en kunstenaars leren van elkaar. Dat verrijkt het onderwijs. Hoe meer mensen van buiten de school binnenkomen, hoe groter de wereld van de leerlingen wordt.’

Joke herkent deze ontwikkeling ook: ‘Kunstenaars denken out of the box en brengen een andere mindset mee. Dat wordt nu veel meer gewaardeerd.’

Daarnaast werd in het onderzoek bevestigd dat kunst en cultuur meer is dan alleen creatief bezig zijn, vooral binnen het gespecialiseerd onderwijs. ‘Het helpt leerlingen bij hun sociaal-emotionele ontwikkeling, zelfstandig werken en samenwerken,’ vertelt Joke. ‘Die link wordt nu steeds vaker gelegd. Leerlingen moeten zelf de wereld ontdekken. Kunst en cultuur zijn een fantastische manier om die nieuwsgierigheid te prikkelen.’

Nico geeft een praktisch voorbeeld uit het gespecialiseerd onderwijs. ‘Een collega van mij die verantwoordelijk is voor leerlingen die uitstromen, zegt altijd: “Die band plakken, dat leer je wel bij de fietsenmaker. Maar hoe ga je om met klanten of met je leidinggevenden?” Dat soort zaken leer je op school. Cultuuronderwijs kan daar enorm bij helpen.’

Ook kwamen er aandachtspunten naar voren uit het onderzoek. ‘Cultuureducatie heeft bijvoorbeeld nog steeds een te vrijblijvend karakter. Het is nog niet dat vaste onderdeel van het curriculum dat het zou moeten zijn,’ meent Joke. ‘Er zijn gelukkig heel veel ICC’ers en docenten die het belang van cultuureducatie inzien en ook de koppelingen maken naar burgerschap en andere vakgebieden. Maar dat kan nog veel meer.’

Nico: ‘Ik zou het heel mooi vinden als er op elke school een verbinder is. Iemand die de ruimte en tijd heeft om de verbinding te maken met de buitenwereld. Dat zorgt ervoor dat kunst en cultuur niet als iets extra’s wordt gezien, maar als een essentieel onderdeel van goed onderwijs. Dit onderzoek laat zien dat de basis er ligt. Nu is het tijd om het structureel te borgen.’

Nico gelooft dat goede initiatieven altijd tot hun recht zullen komen. ‘Soms hoor je aarzeling bij scholen. Ze denken dat de inspectie dat niet goed zal keuren. Maar dat klopt meestal niet. Wanneer wij samen met een schooldirecteur met de inspectie om de tafel zitten en duidelijk uitleggen waarom we kunst en cultuur op deze manier inzetten en welke meerwaarde dat heeft voor de leerling, reageert de inspectie in 99 van de 100 gevallen begripvol.’

‘Wat ik bijzonder vind, is dat we in het gespecialiseerd onderwijs vaak dingen bedenken die ook goed zijn voor het regulier onderwijs,’ lacht Joke. ‘Ik denk dat dat komt omdat we binnen het gespecialiseerd onderwijs vindingrijker moeten zijn. Hoe zet je leerlingen aan? Hoe krijg je ze in beweging? Dat zijn allemaal zaken die in dit onderzoek staan. Dat biedt stof voor het gehele onderwijs.’

Nico stemt in: ‘Wij moeten aan beleidsmakers laten zien hoe je leerlingen kunt helpen om een volwaardig mens te worden. En kunst en cultuur zijn daar wat mij betreft heel belangrijk in. Dus met andere woorden: we moeten blijven lobbyen!’