Onderzoek Mark Mieras: het belang van muziek op school (2021)

In Wat onderzoek ons leert over muziek op school verzamelt Mark Mieras in 2021 verschillende inzichten over muziek in de klas. Wat levert het op en hoe zet je muziek het beste in? Zijn conclusie: muziek in de klas doet meer dan je zou denken. Al zingend en musicerend maken leerlingen niet alleen kennis met de intrinsieke waarde van muziek, maar gaan ze ook beter leren. Het effect is extra groot voor leerlingen uit achterstandsgezinnen. Ook kinderen met taal- en leesproblemen hebben extra baat bij muziek. Er zijn dus veel goede redenen om juist op school muziek aan te bieden: zo valt geen kind buiten de boot. Daarom pleiten onderzoekers ervoor om muziek in het onderwijs serieus te nemen: als vak én als instrument om beter te leren en samen te genieten.

Beter samenwerken en luisteren

Wat leert het onderzoek ons? Allereerst dat muziek belangrijk is voor het leven: muziek maakt mensen blij, ontspannen, sociaal verbonden en ook gezonder: volwassenen die naar concerten gaan, hoeven minder vaak naar de dokter en zijn minder vaak bang of depressief. Daarom is het belangrijk dat leerlingen serieus kennismaken met muziek. Een positieve ervaringen op school kan een leven lang doorwerken.

Muziek helpt ook het samen leren. Na een muzikale oefening werken meisjes zeventig procent en jongens zelfs vierhonderd procent meer samen. Leerlingen ontwikkelen hun empathie en sociale vermogen. Muziek helpt leerlingen daarnaast om storend geluid beter weg te filteren. Ook dat is natuurlijk belangrijk op school. Wat je niet goed verstaat, kun je niet goed begrijpen. Muziek helpt kinderen bovendien bij de taalverwerking. Muzikale oefening van toonhoogte, tempo en ritme, met klappen en bewegen, verhoogt het klankonderscheid. Onderzoekers vinden een breed leereffect, dat uitstraalt naar een betere leesvaardigheid, klankverwerking, spelling en grammatica.

Sterkere zelfsturing

Muziek activeert, stimuleert en ontwikkelt dus belangrijke netwerken in de hersenen. Ook de executieve functies van de hersenen – die belangrijk zijn voor zelfsturing – liften mee. Muziek oefent je werkgeheugen, aandacht, flexibiliteit en je innerlijke rem: vaardigheden die stuk voor stuk bijdragen aan zelfsturing. Een goede zelfsturing helpt leerlingen om beter mee te doen in de klas en thuis huiswerk te maken, om als tiener verleiding te weerstaan en later om door te leren.

Waarom je met muziek zoveel leert? Vermoedelijk komt dat doordat wie plezier heeft, de lat vanzelf hoger legt: je daagt jezelf dus uit, maar zonder de faalangst die anders vaak wel met uitdaging gepaard gaat. Muziek leent zich daardoor bij uitstek om cognitieve grenzen op te rekken. Dat is nodig, want lezen en rekenen doen een zwaar beroep op kinderhersenen. Voor vloeiende taalverwerking komt het bijvoorbeeld aan op bijna perfecte timing. Uitdagende ritmische oefening helpt een leerling die timing te verbeteren. Muzikale ritmen helpen het best.

Een prettiger leerklimaat

Muziek zet de hersenen op scherp om te leren, neemt bovendien stress weg en stimuleert het geheugen. Al zingend kunnen leerlingen ook beter hun aandacht richten. In de lagere klassen kan zingen helpen om vlotter en met minder onrust te wisselen naar de volgende activiteit. Het is dan ook behulpzaam om muzikale activiteit met leren af te wisselen of te integreren.

Muziek helpt leren, en nog het meest bij de leerlingen die dat het meest nodig hebben. Waarschijnlijk scheelt het voor deze leerlingen dat ze in de muziek niet de frustratie ondervinden van hun achterstand. Al zingend en musicerend worden ze meegenomen door de rest van de klas.

Andere kijk op muziek

Positieve ervaring met muziek op school draagt dus bij aan een leven met plezier, aandacht en ontspanning, sociale verbinding en gezondheid. En aan een succesvolle schooltijd. De relatie tussen muziek, ontwikkeling en leren wordt steeds beter begrepen, en daarmee ook hoe je muziek het best in de klas inzet. Muziek werkt als het uitdagend en veelzijdig is, en een beroep doet op de belichaming van maat en ritme.

Het helpt als muziek een structurele plaats krijgt in de lessen. Dat lukt als leerkrachten muziek niet alleen als een vak zien (als leertaak), maar ook als een instrument om het leren te stimuleren en te versnellen (als een leerhulp). Zo snijdt het mes aan twee kanten: met muziek schep je in de klas een goed en prettig leerklimaat, én je bouwt samen met leerlingen aan hun vaardigheden voor – en hun welbevinden in – de toekomst.